esperanto

Jen la prelego kiun mi ofertis ĉe la Landa Kongreso en Bostono, junio 2019. La diapozitivoj ankaŭ haveblas.

Antaŭ hajko: Amo, Malfeliĉo, kaj tankao.

Mi volas danki al Benson Smith kaj la LKK kiuj invitis min veni kaj prelegi hodiaŭ. Mi intencas mallonge priskribi japanan poezian formon kiun eble malmulte konas, nome "tankao". Mi komenciĝos je formo de poezio kiun ĉiuj jam certe konas; kaj mi eble ankaŭ diskonigos iomete pri la historio de la japana literaturo. Sed, mi intencas lasi sufiĉan tempon tiel ke ĉiuj el ni povos verki unu aŭ du tankaojn kaj legi ilin unu al la alia antaŭ ol ni finiĝos.

Antaŭ komenciĝi, tamen, bonvole lasu min agnoski ke nia prelego okazas sur la ne cedita tereno de la indiĝena Masaĉuseca popolo kies nomon la komunumo elproprietigis. Mi volas ke ni memoru la perforton kiun tiuj homoj suferis kaj dediĉu nin al la diskonigo de tiu vero.

Hajko estas tre konata poezia formo nuntempe. Onidire. Jen traduko de ŝerc-hajko kiun oni dividas lastatempe per la interreto.

hajkoj facilas
sed ne ĉiam senchavas…
aŭtomobilo

Ĉiuj konas kio estas hajko ĉu ne? Oni instruas ĝin en lernejoj kaj foje oni vidas en ĵurnaloj kaj gazetoj, inviton konkurenci pri hajkoj. Oni simple kalkulu silabojn de tri linioj: 5-7-5. Kaj jen hajko.

Tio estus same senchava diri ke ĉio kio havas kvar krurojn estas poneo.

Fakte la regulojn de hajkoj estas ege striktaj. Hajko estas farita el tri partoj kun unu forta tranĉo -- do, du partoj restu kunaj kaj unu estu aparta. Kutime tiu tranĉo ankaŭ indiku ŝanĝon de vidpunkto. Hajko devas iel indiki la sezonon (kaj estus ege banala simple diri la sezonon). Kaj hajko super ĉio estu nur pri la naturo. Kaj nur priskribo, precipe de la sensoj, sen juĝoj aŭ homa reago.

Lasu min momente deflankiĝi por pritrakti la ideon de "silaboj" kiel la unuo de hajkoj. En la japana, oni fakte kalkulas ne silabojn, sed "moraojn". Moraoj estas unuoj de la longeco aŭ pezo de la sonoj en silaboj kaj foje silaboj povas havi pli ol unu moraon. Ekzemple la aldono de "ん" en la japana povas aldoni moraon.

Kiam oni verkas hajkojn en la angla, se vi kalkulas 5-7-5 silabojn, la hajko kutime enhavos pli da informo ol en la japana, ĉar la angla estas pli inform-riĉa lingvo. Do ofte en la angla, poetoj celas malpli ol 5-7-5 silabojn. Laŭ mi, la japana kaj Esperanto estas similaj. Kaj mi emas kalkulas silabojn. Sed tio ne estas deviga.

Do, jen unu el miaj novaj ne eldonitaj hajkoj:

ĉe la angulo
dancante en la vento…
aceraj semoj

Mi ne diru ke ĝi estas iel perfekta, sed bonvole notu la ecojn: ĝi havas tri unuojn memstarajn; du kune kaj unu aparte per forta tranĉo kaj ŝanĝo de vidpunkto; Kaj temas la naturon, ĉu ne? Kiu estas la sezono? Kiam falas la aceraj semoj?

Kaj estas aparta vorto por ŝerc-hajkoj -- hajkoj kiuj ne estas hajkoj -- kiu estas "senrjuo". Kiam mi ekverkis hajkojn, mi ne sciis ke tio ekzistas kaj ofte verkis ŝerc-hajkon sen scii ke estas alia vorto por priskribi tion.

Mia vojaĝo al hajko komenciĝis kiam mi estis doktora studento kaj ne havis tempon por esperantumi. Mi tamen povis trovi momenton jen ie, jen tie dum la tago por verki hajkojn kaj mi interŝanĝis ilin kun mia frato. Unue, ili estis plejparte "ŝercaj hajkoj" — senrjuoj — kiel tiu ĉi:

mi serĉas ion
sed ne povas trovi ĝin…
en kuirejo

Sed iom post iom mi lernis pri la japana poezio kaj rekonis ke kelkaj el miaj hajko ja estis bonaj. Mi ankaŭ legis pri la historio de japana poezio kaj komencis pritrikti pli serioze mian laboron.

La japana poezia tradicio devenas de ĉina, aŭ "hana" poezio, sed ekde la sesa jarcento, oni komencis verki poezion en la japana. Tian poezion ni nomu "ŭakao". Ĝi estis plejparte esprimo de la japana kortumo. Ni parolas pri mil jaroj de literatura historio, do ne eblas koncize resumi ĝin. Sed ĝi naskis la formojn kiujn ni konas hodiaŭ en unuoj de 5-7-5 kaj 7-7 silaboj.

La trajtoj de la japana kortuma poezio estis esprimi fortajn emociojn kun beleco kaj eleganteco. Temas pri la alt-ranguloj en la socio kiuj konkurencis unu la alian por montri siajn kulturan kaj literaturan scion. Unu maniero esprimi tion estis ligi sian poemon al la aliaj historiaj poemoj: la "kusenvortoj" estis gravaj vortoj kaj esprimoj kiujn oni uzis en antaŭaj konataj poemoj por montri ke via nova poemo iel rilatas aŭ konversacias kun tiu el la pasinteco. Simile, multajn japanajn vortojn oni povas legi divers-maniere: uzi tian vortludon, tiel ke vortoj kaj frazoj havu du aŭ eĉ multoblajn signifojn, estas tre dezirata eco de ŭakao. Esperanto povas esti same, ĉu ne? Ekzemple veter/o, ve/ter/o, vet/er/o.

Jen kelkaj ekzempleroj de fruaj ŭakaoj:

La Man'yoshu (759) estas ne aŭtoro, sed koleto de kolektoj kiu havas poezion de multaj konataj kaj anonimaj aŭtoroj.

Malgraŭ mi vekas
por vidi lunon daŭri
en frua ĉiel'—
mi atendos vin, amat'
aŭ neniun se ne vi.

Jen amo, ĉu ne? Ĉi tiu ŭakao montras virino kiu atendas ŝian amanton. Ĉu devas esti virino? Plej verŝajne ĉar kulture, en tiu epoko, estis virinoj kiuj atendis virojn.

Kiyosuke (1104-1177) provizas priskribon de la nuna malfeliĉa momento por retorika demando:

Se mi pluvivu
ĉu ĉitage memoros
per facila kor'?
Malfacilaj epokoj
nun estas karaj al mi.

Ĉi tiu poemo estis sendita al parenco. Kio estis la problemo? Ni ne scias. Sed la poemo ofertas universalan mesaĝon pri la homa sperto.

Unu el la plej konataj poetoj de ĉi tiu periodo estis Saigjo. Li estis pastro kiu verkis multajn ŭakaojn.

Mi rezignas ke
vizitos ajna amik'
ĉi montvilaĝon.
Kaj sen tiu ĉi solec'
estus terura loĝlok'.

Jen forta emocio. Kaj sendube li havis ege ekran humoron ankaŭ.

El ŭakao, kiu estis plejparte individua stilo, aperis rengao, kiun oni verkis en grupo. Eble eĉ ĉe festo. Imagu kvin aŭ dek homoj kiuj kunvenas por babili (kaj eble trinki sakeon). La plej faman, oni invitu verki la "hokon" -- la unuan 5-7-5 strofon, kiu salutas la gastiganton kaj iel priskribas la ĉirkaŭaĵon. La gastiganto tiam respondas per 7-7 respondon kiu prenas unu ideon de la antaŭa strofo por saluti la gaston. Tiam ĉiuj la aliaj partoprenantoj vice verku 5-7-5 kaj 7-7 strofojn kiuj, same, prenas unu ideon de nur la tuj antaŭa strofo. Kaj oni daŭrigu ĝis atingi 100 strofojn (aŭ ĝis ĉiuj estas tro ebriaj por pluiri). De tiu ĉi hoko devenas hajko, en la 17a jarcento.

Sed hodiaŭ mi volas enkonduki al vi tankaon. La modernigita formo devenas de la lastaj jaroj de la 1800a jarcento (same kiel Esperanto, ĉu ne?) Kaj uzas la formon 5-7-5 7-7 en kiu la supera strofo estas iomete kiel hajko: ĝi priskribas la scenejon. Kaj la 7-7 sekva parto, la suba strofo, havas la homan, emocian, reagon. Eblas, kompreneble, uzi kusenvortojn, dusignifaĵojn, kaj ĉiujn el la aliaj rimedoj de poezio. Oni ne emas rimi en la japana, sed oni ja pripensas la ritmon kaj kiel la sonoj de vortoj povas eĥi unu la alian. Aŭ simili al la sonoj de naturo. Aŭ respondi al famaj antaŭaj poemoj kaj temoj.

Lasu min nun bari al vi la animon kaj legi kelkajn el miaj tankaoj:

Oni foriras,
petaloj al la vento…
neniu restas.
Mi malŝaltas la lampojn,
ridetas en malhelo.

Ĉi tiu temas la sekvojn de "hanamo" aŭ sakura festo ĉe mia domo. La homoj kiuj kunvenis foriras kaj mi restas sole en la malhelo, sed ridetas.

Halti momente
ĉe arbara sanktejo.
Jen kardinalo.
Vere trafaj vestaĵoj
sed banala prediko.

Mia poezio plimalpli ĉiam venas rekte de miaj propraj spertoj: mi preskaŭ neniam simple imagas aferojn. Mi vizitis sanktejon en arbaro kaj tie estis kardinalo kiu kantis. Aŭ blekis, almenaŭ. Birdoj ofte kaptas mian atenton en poezio.

Meznokta silent'
de l' senkompataj steloj
en nigra ĉiel'.
Sendorme mi kalkulas
la koran benon de pac'.

La nokta ĉielo estis tre ofta poezia temo, sed nuntempe oni malofte rigardas ĝin. Tiu ĉi sendube temas la bildojn kaj raportojn de la senfinaj usonaj militoj kiujn ni neeviteble devas spekti.

Tri junulinoj
sidas ĉe mi kaj legas.
Sed mi ne legas.
Miaj okuloj vagas
preter paĝojn de l' libro.

Tiuj, kiuj konas min jam scias ke mi ne ĉiam havas tute decajn pensojn.

La kotaj spuroj
de l' malpura kastoro
trans rivera pad'.
Sed mi tute ne plendas:
ne estas mia domo.

Notu ke mi vere vidis la kotajn spurojn de kastoro dum promeni laŭ rivera pado, kaj tio fakte estis mia emocia reago.

Sopiri akvon.
Aŭ lumon aŭ aeron.
Aŭ Esperanton.
La senvortaj monatoj
premadas la spiriton.

Ĉiu Esperantisto konas la animan pezon kiam vi restas for de Esperantujo tro longe.

Do nun estas via vico: Mi invitas vin verki tankaojn kun mi: uzu la superan frazon por priskribi kaj la suban frazon por reagi. Kaj vi ricevos kromajn poentojn por uzi kusenvortojn aŭ trafajn dusignifaĵojn.

Estas multaj dankindaj homoj kiuj subtenas kaj helpas min sed jen du fontoj de kiuj mi lernis multon pri japana poezio. Steven D. CARTER kiu verkis "How to Read a Japanese Poem" kaj Earl MINER por lia libro "An Introduction to Court Poetry".

Mi ankaŭ volas danki al YOSHIDA Hiroshi la konata artisto kies presaĵojn mi uzis por la fondo de miaj diapozitivoj. Kaj Feorag NicBhríde kiu desegnis la literfonton "Chapbook".

I had not noticed that the US Landa Kongreso de Esperanto was going to be in Boston until I received an invitation from Benson Smith in February to speak or lead a workshop "about haiku or something". Being busy, I only gave it a moment's thought, replied to say "sure," and marked it in my calendar. I've found that trying to teach haiku is actually difficult and that it's much easier for beginners to write tanka. And I had read something around that talked about tanka as being about "love, sadness, and strong emotions", so I called my talk "Antaŭ Hajko: Amo, malfeliĉo, kaj tankao" and wrote up a blurb for the program.

In mid May, I began to work up the slides and I posted an announcement or two to invite people to register.

ekprilaboras sian prelegon por la usona Landa Kongreso "Antaŭ Hajko: Amo, malfeliĉo, kaj tankao" / was invited to give a talk at the US #Esperanto Congress in Boston (June 14-15). pic.twitter.com/tIBVqqlzZF

— Steven D. BREWER (@limako) May 14, 2019

When I agreed to give the talk, I had not realized how busy I would be this summer. And I didn't realize that the lodging would require you to purchase the food service. And that the dorms also forbade alcohol. So, when the time came to register, I declined to purchase lodging and decided to drive over for only the one day of my talk. I arranged to give the talk on Saturday, so I could attend the opening sessions and the banquet (which was also devige included in the cost of the registration).

I hit the road around 5:30am, parked under the Boston common around 7:30, and followed the directions on the website to register at one building before going to the kongresejo around the corner. But there was only the doorman at the building and he had no idea what I was talking about. I called and left a message with the answering service for the organizers. Google helpfully transcribed it for them as

Hi, this is Steve Fuller. I've come for the London Sombrero, but there doesn't seem to be any at 100 Boylston to manage the registrations at this time, and I was just hoping to get here in time for the soul animal. So if you could let me know what to do, I would very much appreciate it. Thanks.

But my message got through and I was directed to the kongresejo where I received my badge and packet of materials, including the actual program with the timing of events.

My talk was at 5pm.

What I had not expected was my emotional reaction to the event.

Almost seven years ago, I resigned as Secretary of Esperanto USA and have basically not attended an E-USA event since. (With the exception of the Sekreta Kongreso where I happened to be close by and we stayed for only 15 minutes or so.) Since then, I've basically not paid any attention to E-USA: I'm not a member, I don't subscribe to the newsletter, and I've only very occasionally looked at the website. I used to occasionally link to the posts I wrote there, but since they took down the old site, there's no longer even that reason to visit.

I had imagined seven years would give me some distance regarding how I felt. But they had not. Feelings of anger, frustration, and disappointment were, if not overwhelming, at least a painful distraction during most of the day.

I escaped during lunch: since I didn't have the food service like everyone else. Instead, I went to a nice little chi-chi restaurant nearby, the Explorateur where I got a burger and spent more for a pint of beer than I ever have before. (Tho it was really good beer.) And then I went back for the rest of the sessions.

ne estas ĉe Emersono / has stepped away for a moment for lunch & Lunch. h/t @mainebeerco pic.twitter.com/KOrZgZQDEq

— Steven D. BREWER (@limako) June 15, 2019

Finally, I gave my talk to a small, but enthusiastic group. They had, as seems to always happen, scheduled my event at the same time as Humphrey Tonkin (OK -- so this has only happened about three other times). So, not only could he not attend my talk, but other people who might have attended mine probably went to see him instead. Which only made sense: I mean, it's THE Humphrey Tonkin, after all! But it was fine.

There was a one-hour libera tempo before the banquet at 7pm. I schlepped my stuff back to the car, figuring then I wouldn't have to drag it around with me at the banquet. But when I got to the parking garage, I realized that I could just get in my car and drive home. Right then. And so I did. And by 8pm or thereabouts, I was home and drinking a can of Treehouse beer, watching the Cardinals with Lucy. (They lost, but whatever.)

Thank goodness, I hadn't registered for the lodging or I'd have been trapped there for the full three days.

I took some notes during the business meeting thinking I might write a report for Libera Folio. But I recognize now that it probably wouldn't be healthy for me. I can't tell how much would actually be sour grapes, but it would undoubtedly be perceived as sour grapes. So I don't think I'll go there. And I don't think I need to attend an Esperanto-USA event again -- even if I'm invited. I might go to the Universala Kongreso in Montreal next year. And tho the Landa Kongreso will be there, I don't have to attend those sessions.

This is a story that Phil and I have been trying to tell, but have been reluctant because it sounds kind of creepy. But my goal is to persuade you that it isn't creepy at all. Well, not very creepy anyway.

When Phil and I attended the Esperanto "Landa Kongreso" in St. Louis, Darcy Ross also attended. She brought with her a whole contingent of other students she had organized from the student Esperanto club at the University of Illinois. A bunch of us other (older) folks were hanging out in the hotel lobby when Darcy breezed in chattered with us for a few minutes in Esperanto and then breezed out. All the men sighed as she left and a grandmotherly Maria Murphy said, "Ŝi estas tre ĉarma, ĉu ne?" ("She's very charming, isn't she?") And all the men agreed, "Jes, jes. Tre ĉarma!"

Dr. Robert Read, one of the other esperantists, upon hearing that there was suddenly an Esperanto club in Champaign with 14 or 15 such active learners, wanted very much to meet with them -- to see whether there was some factor or technique that could be replicated to initiate an Esperanto revolution all across the country. So we all had lunch together.

After lunch, I asked Dr. Read what he had learned. He thought for a moment and said (in the penetrating way he does), "Well, I understand it now. To produce this kind of fantastic change in any community, all you need is Darcy." And we mused for a few minutes about how it was just too bad you couldn't clone people.

And for a day or two, Phil and I were wistful about how every club couldn't have their own Darcy. And at some point one of us had the insight that, not only Esperanto clubs could use a Darcy: that EVERYONE needed a Darcy. A Darcy of their very own.

So for 10 years, Phil and I have quietly mused about the idea of everyone having a Darcy of their very own. See? It's not creepy. Not creepy at all.

And what would you do with your very own Darcy? Whatever she tells you to.

The Archive Thief, by Lisa Moses Leff, is an interesting read, although I found it ultimately unsatisfying. The parts are all interesting, well-documented and well-written, but they don't quite hang together as a coherent story. Since this is not a story, but instead a book about a real person, that's perhaps excusable.

Szajkowski was a speaker of Yiddish and, although he spoke several other languages, did most of his writing in Yiddish. He was prolific, beginning as a journalist and moving into scholarly historical writing. He did not have an advanced education, but became fascinated by finding historical documents and bringing them into relation with one another.

As a young man, he moved from Poland to France. At the outbreak of World War II, he joined the army, was injured, and ended up in the south of France where he managed to stay out of the internment camps. He was helped by the Sharps -- or the group they were working for -- to get out of France. In the US, he joined the armed forces and was a paratrooper on D-Day. In Berlin and France, after the war, he collected documents and archives fanatically including both evidence of Nazi crimes and looted Jewish documents.

He struggled after the war. Yiddish never really came back after the war and his efforts at publishing in English were only marginally successful. At some point, he turned to stealing archival materials. Eventually, when it appeared certain his crimes would come to light, he committed suicide. The book turns on trying to comprehend his motivations which are, in the end, unknowable.

I was attracted to the book for a couple of reasons. First, because I'm working with the Special Collections folks at UMass trying to put together archives about Esperanto. But also having just read A Bridge of Words and Defying the Nazis, I was interested to read another take -- a very different take -- on eastern-European Jewish experience. Unsurprisingly Zamenhof and Esperanto aren't mentioned, but many of the same issues are.

A central question to Szajkowski was whether Jews were better off to assimilate or to remain apart. By assimilating, they gained economic benefits and had less discrimination, but they lost their identity and language. It was a question that Szajkowski struggled with and would have probably answered differently at different points in his life. After all, assimilating hadn't protected the French Jews from the Holocaust.

I see this question echoed in the question about the interna ideo of Esperanto and the more current question of whether Esperanto is a movement or a hobby. Humphrey Tonkin has argued that what has sustained Esperanto was the moral authority that a social movement required. But it is also echoed in the commitment that Zamenhof made to universalism: to no longer pursue the agenda of the Jews -- or any particular nation or people -- and to only aim for what is best for all mankind. It's not a commitment that many of us can make.

La dua tago de ARE estas la plej longa. Mi partoprenis du programerojn kaj faris mian propran kontribuon.

Unue, Orlando Raola gvidis programeron pri te-trinkado. Li klarigis kio estas teo, kiel oni kultivas ĝin, kaj kiel prepari kaj trinki ĝin. Ĝi estis tre interesa sed mi konstatas ke mi ankoraŭ ne ŝatas teon.

Poste Ron Glossop legis prelegon pri la signifo de la nuna "homara epoko". Montriĝis ke temis pri monda federaciismo kaj Esperanto kiel internacia lingvo. Kia surprizo!

Mia programero denove temis la verkadon de hajkoj. Venis eble dek aŭ dekdu homoj. Mi ĉifoje nomis ĝin "ginko promeno" kaj, post enkonduko, mi proponis ke la partoprenantoj promeno en la apuda ĝardeno por serĉi inspiron por hajkoj. Mi verkis du:

en la florĝarden'
ĉio jam fortranĉita…
krom la solidago

de la tilio
falas flava folio…
ŝia esprimo

Kelkaj verkis ĝis kvin aŭ ses! Ni rondiris la cirklon ĝis ĉiuj estis legitaj. Kia plezuro!

Post tagmanĝo estis prelegoj pri Youtube kaj la grupa fotado. Sed tiam mi estis tre laca.

Dum la libera tempo, mi decidis dormi kaj mi vekiĝis kun sufiĉa energio por la kultura vespero.

Por mia kontribuo, mi proponis legi la epopean poemon kiun mi verkis por la Belartaj Konkursoj. Mia poemo gajnis nenian premion, do mi ne rekte scias kion pensis la juĝistoj. Eble ĝi estis unu el tiuj aŭtoroj kiu, laŭ Giulio Cappa "rezignis pri la ebleco vere konkurenci por literatura premio kaj preferas ŝoki ĵurianojn kaj respondeculojn per personaj atakoj aŭ mokoj". Mi supozas ke mi neniam scios.

Tomaso proponis ke mi estu la unua. Mi uzis la komputilon por montri la duopojn dum mi legis. Mi ofertis mallongan priskribon pri la poemo, pri kio estas romanco, kaj mia celo ke Esperantujo havu epopean poezion por priskribi niajn mitojn kaj heroajn figurojn.

Mi voĉo estis ankoraŭ iomete malforta pro malvarmumo, sed mi sukcesis aŭdigi min. Je la ĝustaj punktoj, la aŭskultantoj ridegis kaj, ĉe la fino, mi ricevis grandan aplaŭdon.

Mi tre ĝuis la aliajn belajn spektaklojn: muzikon kaj kantadon, plejparte. Sed por mi la plej grava afero estis ke mi plenumis ĉion kion mi celis fari ĉijare kaj mi povis simple ripozi kaj ĝui la programon.

Mi ellitiĝis je la 4a horo ĉimatene por finprilabori la programon por la Aŭtuna Renkontiĝo. Estis kelkaj plendoj kaj plibonigoj kiujn mi devis pritrakti kaj tiam iri al la oficejo por presi la paperajn ekzemplerojn. Je la 7a horo, mi estis en la aŭto kaj jam survoje. Sed ne al ARE -- ne unue.

Mia amiko Bug Rodger proponis ke ni iru al la Treehouse Bierfarejo por aĉeti bieron. Treehouse estas unu el la nunaj steluloj de la lokaj bierfarejoj kaj ili fariĝis ege popularaj. Mi aŭdis pri ili sed ankoraŭ ne provis la bierojn.

Ili malfermiĝas je la 11a sabate. Mi alvenis proksimume je la 8a kaj estis la 9a en vico. Rodger alvenis kelkaj minutoj poste. Ni pasigis la horojn per babilado. Dum ni parolis alvenis pli kaj pli da homoj. Kaj pli kaj pli kaj pli.

Ili fakte malfermiĝis preskaŭ duonhoro antaŭ la 11a. Antaŭ ili malfermiĝis, ili disdonis mendilojn kiun oni povis plenumi por botelegoj de freŝa biero. Kiam oni eniris la vendejon, oni povis aĉeti ĝis 6 ladskatolojn de 2 specoj de biero, 1 botelo de "nativa" biero, kaj ĝis tri botelegojn de freŝa biero. Mi aĉetis la ladskatolojn kaj du botelegojn. Post nur kelkaj momentoj, mi estis jam en la aŭto kaj survoje al ARE.

Mi devis halti dum kelkaj minutoj en la posttagmezo pro laco sed alvenis kelkaj minutoj antaŭ la komenciĝo de la programo. (Kiu estas bone, pro tio ke mi kunportis la programojn!) Normando gvidis la bonvenon pro tio, mi ŝercis, ke mi alvenis sed forgesis kunporti la voĉon. (Mi estas malsana kaj la voĉo estas tre malforta).

Dum la Literatura Horo, mi parolis dum kelkaj minutoj pri Belarta Rikolto. Mi priskribis ĝin, parolis iomete pri la Belartaj Konkursoj, kaj konfesis ke mi havis en ĝi rakonton kiu gajnis honoran mencion. Mi legis iomete de mia rakonto.

La Amika Vespero estis tre sukcesa. Ni faris multajn ludojn kaj mi eĉ gvidis ludon -- nur duone sukcese. Sed finfine, mi revenis al mia ĉambro kaj, dum ĝisdatiĝi pri la novaĵoj kaj verki ĉi tion, mi trinkis iom en la "Haze" biero. Bonege. Tre kremeca kaj bongusta. Kia bona momento estas por vivi.

Je la 25a de aŭgusto, mi partoprenis pintkunvenon de ne-registaraj organizaĵoj fare de la Fondaĵo pri Monda Disvolviĝo. Mi iris al la Unuiĝintaj Nacioj kun Humphrey Tonkin kiel reprezentanto de Universala Esperanto Asocio. Partoprenis proksimume 50 homoj de diversaj ne-registaraj organizaĵoj por diversaj prelegoj kaj diskutoj.

La celo de la pintkunveno estis disvastigi informojn pri la Celoj por Daŭripova Evoluiĝo.

Ediola Pashollari pritraktis la procezon por disvolviĝi politikon. Enuhee Jung gvidis diskuton pri tergloba civitaneco, la rolo de globaj firmaoj, kaj arto. Felix Dodds priskribis novan libron kiu temas la historion de la disvolviĝo de la celoj. Alice Chen kaj Robert Swap priskribis klerigajn programojn kiuj montris kiel oni strebas al la daŭripovaj celoj. Radhika Iyengar gvidis diskuton kiu ofertis starpunktojn pri la celoj de la malgrandaj insulo-ŝtatoj de Palaŭo kaj Maldivoj.

Finfine okazis dancan kaj muzikan spektaklon fare de trupo de ĉinaj junuloj de Ĵianga Etna Orfejo. Ili portis buntajn kostumojn kaj kantas kaj dancis bele.

Ne tute fifine, ĉar poste iu ĉina kuracisto montris diapozitivojn de sia oficejo kaj diversaj aparatoj. Mi supozis ke li donacis monon por subteni la kunsidon kaj pro tio postulis la rajton tedigi la partoprenantojn per siaj bildoj.

Poste, mi tagmanĝis kun Humphrey por diskuti kiel la Esperanto-movado povas ekuzi la celojn por daŭripova evoluigo por vidigi la Esperanto-movadon al la Unuiĝintaj Nacioj. Kaj por levi la demandojn pri lingvo kaj lingvaj rajtoj, kiuj mankas al la celoj.

Jen artikoleto kiun mi verkis antaŭ du jaroj cele al Esperanto-revuo. Mi sendis ĝin — kaj eĉ alparolis la redaktoro pri ĝi ĉe la UK — sed ĝi neniam aperis. Pro tio ke mi verkis novan afiŝon pri tio kion mi faros por libroj indas, tamen, ke oni trovu la informon pri la kolekto nun, do mi afiŝas ĝin ĉi tie.

En frua decembro 2014, mi ricevis telefonvokon de filo de maljuna samideano Allan C. BOSCHEN por sciigi min ke la patro translokiĝis por esti pli proksima al parencoj. Li diris ke li traktas la posedaĵojn de sia patro kaj serĉas hejmon por kelkaj skatoloj da Esperantaj libroj. Li demandis ĉu mi povus akcepti la librojn por ke oni uzu ilin. Mi konsentis. Post kelkaj tagoj, li alvenis dum la frua vespero kaj ni enportis ok skatolojn da libroj en mian domon.

Antaŭ kelkaj jaroj, mi korespondis kun Humphrey TONKIN kiu ekserĉis estontan hejmon por sia biblioteko postmorte. Li demandis min pri la specialan kolekton ĉe Universitato de Masaĉuseco Amherst (kie mi estas fakultatano). Mi kontaktis la arĥiviston ĉe mia loka universitato, Robert S COX, kiu pretis akcepti la kolekton. Mi proponis tion al s-ro TONKIN, sed li decidis direkti sian bibliotekon aliloken. Mi bedaŭris la perdon ĉar mi tre volis havi tian kolekton proksime sed persone havas nek monon nek tempon nek lokon en la domo nek kapablon nek emon por organizi ĝin mem.

Kiam mi ricevis ĉi tiujn skatolojn, mi decidis kontakti s-ro COX denove. Li tuj memoris kaj ankoraŭ interesiĝis pri Esperanto. Montriĝas, ke li interesiĝas pri lingvoj ĝenerale kaj artefaritaj lingvoj speciale. Fakte, li entuziasmas pri Esperanto kaj same ege bedaŭris la perdon de la antaŭa biblioteko. Ni interŝanĝis kelkajn mesaĝojn. Post unudu tagoj, ni aranĝis la transdonon de la skatoloj al li kaj la biblioteko oficiale akceptis ilin kiel la unua paŝo al starigi kolekton de Esperantaj libroj.

Post kelkaj tagoj plu, mi vizitis la bibliotekon por esplori kio estis en la skatoloj. Mi tre intence ne entreprenis tion dum mi havis la skatolojn. Mi vere ne volas akiri pli da libroj kaj mi timis ke, se mi scios kiuj estas la libroj, mi sentos teruran tenton alpreni kelkajn el la libroj por mi mem. Sed mi ege kuriozis kio estas en la skatoloj.

Intertempe, s-ro COX elprenis la librojn, forigis la duoblajn ekzemplerojn, kaj aranĝis la unuopajn sur bretoj. Per interkonsento kun la familio, ĝi nomiĝas la Allan C. BOSCHEN Esperanto-Kolekto.

Montriĝas ke la kolekto estas sufiĉe interesa. S-ro BOSCHEN kolektis dum longa Esperanta vivo kaj kelkaj libroj ankaŭ venas de la biblioteko de John L LEWINE. D-ro LEWINE ekesperantiĝis en 1920, estis tre aktiva dum la tuta vivo, translokiĝis al okcidenta Masaĉuseco en sia emeritiĝo, kaj mortis en 1982. Mi memoris ke s-ro BOSCHEN kaj d-ro LEWINE estis konatoj kaj, supozeble, post la morto, li ricevis liajn librojn.

Entute estas 6 metroj da libroj (ambaŭ flankoj de bretaro) inter ili multaj interesaj ekzempleroj. Kompreneble estis diversaj lernolibroj kaj vortaroj -- s-ro COX speciale interesiĝis pri unudu vortaroj kaj libroj pri Ido. Kompreneble estas ankaŭ multaj esperantologiaj libroj ekz. la kolektitaj verkoj de Zamenhof, kaj diversaj movadaj eldonaĵoj, jarlibroj, ktp. Sed estas ankaŭ dekoj da libroj de literaturo kaj poezio, speciale el la Budapeŝtaj kaj Skotaj skoloj: AULD, BAGHY, BOULTON, KALOCSAY, kaj multaj aliaj. Tradukita literaturo abundas inkluvize belege bindita ekzemplero de "Dia Komedio". Estas ankaŭ diversaj sciencaj libroj, de NEERGAARD kaj aliaj, kaj diversaj terminologiaj tekstoj. Ankaŭ multaj kulturaj tekstoj pri diversaj mondpartoj, ekz "Aŭstralio: Lando kaj Popolo" de 1927. Mi speciale ĝojis vidi tre bone konservitan ekzempleron de unua eldono de "Maskerado Ĉirkaŭ la Morto" de Teodoro ŜVARC. Baldaŭ, la arĥivistoj faros liston de la libroj laŭ aŭtoro.

La kolekto estos konservita. Homoj ne povos rekte prunti de ĝi, sed povos viziti ĝin. Kaj peti, laŭeble, ke oni faru kopiojn por esploraj celoj. Mi esperas ke studentoj interesiĝos pri Esperanto kaj esploros ĝin. La kolekto povas fariĝi la komenco de Esperanto-agado en la regiono. La kolekto neniam estos same granda kiel la Esperanto-muzeo en Vieno, sed estas neniu simila biblioteko en la regiono. Ĝi estas komenco.

Sekve, s-ro COX volas kreskigi la kolekton. Li jam aĉetis kelkajn librojn por pligrandigi la kolekton kaj bonvenigas kontribuojn. Li ankaŭ pripensas novajn akirojn, inkluzive la plenan verkaron de Zamenhof.

La kolekto jam kreskiĝas. Kelkaj lokaj esperantistoj jam kontribuas interesajn librojn, speciale librojn kiuj bezonas konservadon. Inter ili troviĝas subskribitan ekzempleron de La Teatra Korbo fare de Julio Baghy. Ĝi estis presita en 1934 per acida papero kaj la paĝoj ne-eviteble fariĝas frakasiĝemaj. Estas bone ke la libro oni prizorgos por ke ĝi restu havebla al la publiko, se nur por viziti. Ĉio estas bonvena, tamen. S-ro COX speciale ekscitiĝis pri kuirlibro kiu estis inter la lastaj aldonaĵoj.

Kiam mi ekserĉis hejmon por la kolekto, mi kontaktis Esperanto-USA kaj lernis ke ili dum kelkaj jaroj akceptas la bibliotekojn de forpasintoj, sed nur por disvendi ilin. Mi certas ke ni povas fari pli bone.

Antaŭ tridek jaroj, Aaron LANSKY, studento pri la Yida lingvo, konstatis ke la gefiloj forĵetas la librojn de siaj Yidaj gepatroj. Li decidis organizi Yidan Libro-Centron por konservi ilin. Komence, ili povis nur elpreni ilin de la rubujo, sed nun ili havas modernan esplorcentron por pristudi la librojn kaj klerigi la publikon pri la Yidaj lingvo kaj kulturo.

Mi ne trompas min ke pri Esperanto ni povus fari same. La esperantistaro estas nek tiel granda nek havas tiel profundajn poŝojn. Samtempe, ni ne simple rezignu ke ĉion forpasu senlukte. Ni havas amikon ĉe la arĥivon de UMass Amherst. Ili volas konservi ne nur librojn sed ankaŭ revuojn, ĵurnalojn, korespondadon, kaj ĉiajn Esperantaĵojn. Mi invitas la esperantistaron subteni nin per mono kaj libroj kaj dokumentoj. Usonanoj povas ricevi rabaton kontraŭ la impoŝtoj por mondonaĉo -- aŭ eĉ por la valoro de libroj. Ĉiaj kontribuoj estas bonvole akceptitaj.

Legu pri la plej novaj kontribuoj al la Boschen Kolekto en Kion mi faros por libroj.

Mi afiŝis pri la Boschen Kolekto post la apero de ĉi tiu artikolo.

Antaŭ kelkaj monatoj, mi ricevis mesaĝon de Humphrey Tonkin kiu nun prizorgas la oficejon de Universala Esperanto Asocio en NovJorko. Li scias ke mi serĉas librojn por la Boschen Kolekto kaj proponis donaci librojn de la oficejo kiujn li volis forigi. Li proponis ke mi venu por simpozio kiun li organizis kaj kunportu aŭton por ke mi forprenu 6 skatolojn de libroj samtempe. Bedaŭrinde, la simpozio okazis dum la lasta semajno de mia kurso kaj mi devis konservi tiun tagon por helpi miajn studentojn, do ne povis iri. Ni provis denove en junio, sed finfine mi nek povis tiam. Hieraŭ, post longa prokrasto, mi ekvojaĝis al NovJorko en aŭto por renkonti Humphrey, akiri la librojn (nun 8 skatolojn -- eble ili reproduktas sin), kaj tagmanĝi kune.

Antaŭ du tagoj, kiam la edzinjo provis starti la aŭton, ĝi ne funkciis por ŝi. Mi provis kaj ĝi tuj startis por mi. Mi iom zorgis ĉu estas bona ideo veturi centoj da kilometroj kun nefidinda aŭto, sed sen alia rimedo, decidis riski ĝin.

Kiel junulo mi loĝis en la kamparo kaj havis timon pri grandaj urboj. Mi evitis urbojn plejparte (kaj ankoraŭ evitas ilin laŭeble). Sed kiam mi vojaĝas al urbo, mi lernis antaŭlonge ne vojaĝu tien per aŭto — speciale en la orienta flanko de usono. En Kalifornujo, estis sufiĉe da loko por la vojoj kaj sufiĉajn ŝildojn por trovi la ĝustan vojon. Ĉe la orienta marbordo, la vojoj estas pli mallarĝaj kaj sen sufiĉajn ŝildoj por tiu, kiu ne jam konas la vojon.

Mi kontrolis la vojon antaŭe per Google Maps por kalkuli kiam mi forlasu la domon. Estas mirinde ke komputiloj povas ne nur proponi vojaĝon sed ankaŭ sciigi konstraŭdon aŭ trafikon por konsili pli rapidan vojaĝon.

En frua mateno, kun granda taso de kafo, mi ekiris. Estis varmega tago -- ege humida. Kiam mi haltis por benzino en Connecticut, vaporo kondensis sur miajn okulvitrojn kaj mi devis forpreni ilin kaj uzi la pumpilon blinde. Vojflanke, mi vidis marmoton kiu staris apud arbeto. Per siaj manoj, li provis kapti per la antaŭaj piedoj la subaj folioj. Sub grandaj kverkoj, meleagroj vagis dum mi preterkondukis. Mi precipe feliĉis ke ili ne vagis en la vojon.

Tuj post mi eliris la ŝoseon en Manhattan, mi telefonis al Humphrey por sciigi lin ke mi estas alvenonta. Li respondis "Brile!" kaj diris ke li havas lokon antaŭ la konstruaĵo por parkumi la aŭton dum alport la librojn. Post du minutoj, mi alvenis kaj trovis Humphrey gardante la lokon. Ni eniris la konstruaĵon kaj ĉe la UEA oficejo li havis ĉareton. Li prenis la skatolon unu post alia kaj donis ilin al mi. Per du vojaĝoj, ni portis la ok skatolojn al la aŭto. Sukceso!

Poste, ni alparolis la pordiston por diskuti kie parkumi la aŭton dum tagmanĝo. En NovJorkUrbo plimalpli mankas surstratan parkumejojn. La pordisto propoponis parkumejon sur la sama strato kiel la konstruaĵo, sed du stratanguloj en la malĝusta direkto -- ĉiuj stratoj en Manhattan estas unudirektaj. Li klarigi ke mi pluiru laŭ la 44a, turnu maldekstren ĉe 1a strato, turnu maldekstren je 45a, turnu maldekstren je la 2a, turnu dekstren je la 43a, turnu dekstren je la 3a, kaj turnu dekstren je la 44a kaj jen! Surprize, ĝi estis same facila. Ĉe la parkumejo, oni klarigis ke, se mi revenos je la 2a horo kostos $46, kaj poste estos $56.

Mi promenis refoje al la UEA oficejo. Kiu estis varmega tago en la kamparo fariĝis vere flamanta tago en la urbocentro. En la oficejo, mi babilis gaje dum horo kun Humphrey. Li diris al mi kelkajn novajn rakontojn kaj mi povis paroli al li pri la kolekto kaj aliaj lastaj novaĵoj. Antaŭ ol foriri al la restoracio, Humphrey serĉis ion por "donaci" al mi. Mi jam havis lian tradukon de Korĵenkov. Tiam li prenis ruĝan skatoleton kiu enhavis diversajn malnovajn librojn pri internacia politiko. Inter ilin, mi tuj rekonis la "eta ruĝa libro" de Mao Zedong, sed tio estas nur unu el multaj tre interesaj aferoj. Mi protestis ke mi ne volas porti ĝin al restoracio kaj li trovis sakon kaj metis la skatolon en ĝi: "Jen! Nun vi devas preni!" li diris.

La tagmanĝo estis festo por adiaŭi staĝanton kiu laste laboris en la UEA oficejo. Ni iris al turka restoracio kelkaj stratoj for kaj atendis la aliajn. La tagmanĝo ofertis elektojn de antaŭmanĝo kaj plado. Mi manĝis "cacik" (jogurta-kukumaĵo) kaj turka "kefto" -- speco de kebabo. La plado ankaŭ havis rostitan pipron kiu aspektis sufiĉe ordinara sed montriĝis ege spica. Ege ege spica. Sed ĉio estis tre bona.

Finfine, mi adiaŭis al ĉiuj -- mi gratulis al la staĝanto kaj deziris estontan sukceson kaj promenis al la parkumejo. Mi pagis la $56 kaj ekvojaĝis hejmen. La eliro de la urbo estis tre longa pro la densa trafiko, sed mi finfine alvenis hejmen.

Mi ankoraŭ ne sukcesis kontakti la bibliotekiston do la libroj ankoraŭ okupas la tuton de la malantaŭo de mia aŭto. Sed mi havis hazardan renkontigon kiu meritis ĉion. La kanceliero de la universitato preterpasis mian aŭton kaj salutis min do mi elsaltis por demandi ĉu li volas vidi ion mirindan. Kaj mi montris al li, senvorte, la etan ruĝan libron. Li vere miris, ĉar li scias ke mi parolas Esperanton, sed nur iom post iom konstatas kiom granda kaj interesa estas la historio de Esperanto. Mi mallonge rankontis al li pri la kolekto kaj li premis al mi la manon kaj salutis min bonkore. Sukceso!

Mi eldonis novan libron de hajkoj: Ideoj Ĝermas. Mi dum jaroj verkas hajkojn ekde kiam mi laste eldonis libron. Ĉi tiu libro mankas la anglajn tradukojn de la antaŭaj libroj, do estas nur en Esperanto. Mi ne trovis grandan aĉetantaron per miaj libroj. Mi verŝajne ne estus eldoninta ĉi tiun libron krom tio ke mi elpensis la ideojn antaŭ jaro kaj trovis la taŭgajn fotojn por la enhavaj bildoj. Sur la kovrilo estas la jena klarigo pri la libro.

De kie venas ideoj? La homa kreema forto estas ĉiam mistera kaj nekomprenebla. Ŝajnas ke ideoj aperas el nenio, Sed tio ne eblas: io mirinda okazas kiam la homa menso tuŝas la mondon. Ĉiaj homaj spertoj, de naskiĝo ĝis morto, miksiĝas kaj produktas la fekundan teron el kiu ĉiuj ideoj ĝermas. Steven D. Brewer kaptas la spertojn de sia vivo kaj esprimas ilin en klaraj simplaj vortoj per la japana poezia formo de hajko.